PODSTAWY KORZYSTANIA Z KOMPASU I BUSOLI

Czy zdarzyło Ci się być na szczycie góry i zastanawiać się na jakie pasmo górskie właśnie patrzysz? Jeśli tak to po przeczytaniu tego wpisu następnym razem będziesz w stanie odpowiedzieć na to pytanie.  Gotowy – no to wyruszamy na naszą przygodę z kompasem.

Czym jest kompas?

Zacznijmy od rzeczy podstawowej, czyli od odpowiedzi na pytanie czym jest kompas. Mówiąc najprościej: kompas to przyrząd służący do wyznaczania kierunków geograficznych. Dzięki niemu szybko i prosto określimy gdzie jest północ. Jeśli zastanawiasz się po co Ci ta wiedza – już tłumaczę. Określenie stron świata jest niezbędne do poprawnego korzystania z mapy. Trzeba bowiem wiedzieć, że mapa i kompas to dwie połówki jednego jabłka – kompas bez mapy na niewiele się zda, ale i korzystanie z samej mapy bez kompasu może być utrudnione.

Korzystania z kompasu ma również inne zalety. Dzięki niemu nie zgubisz szlaku, będziesz mógł poruszać się w górach we mgle, no i najważniejsze – poczujesz się jak prawdziwy odkrywca :)

Kierunki świata

Biorąc do ręki kompas zobaczymy igłę magnetyczną oraz tarczę na której znajdują się litery N- E-S-W, za pomocą których określane są kierunki świata.

N (z ang. north ) oznacza północ i jest to azymut 0°

E (z ang. east) oznacza wschód i jest to azymut 90°

S (z ang. south ) oznacza południe i jest to azymut 180°

W (z ang. west) oznacza zachód i jest to azymut 270°

Na początku oznaczenia literowe mogą sprawiać problem, dlatego dla łatwiejszego zapamiętania proponuję mały trik.

Na        Ekranie               Siedzi                  Wrona.

Wystarczy zapamiętać to z pozoru pozbawione sensu zdanie i w myślach umiejscowić pierwsze litery poszczególnych słów na tarczy kompasu zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Metoda wypróbowana i sprawdzona w boju :)

Praktyka z kompasem

Skoro główne kierunki mamy omówione, czas na kierunki pośrednie. Kierunki pośrednie pierwszego stopnia są oznaczone następująco:

NE oznacza północny wschód i jest to azymut 45°

SE oznacza południowy wschód i jest to azymut 135°

SW oznacza południowy zachód i jest to azymut 225°

NW oznacza północny zachód i jest to azymut 315°

Są jeszcze kierunki pośrednie drugiego i trzeciego stopnia, a pełny zestaw obejmuje 32 kierunki. Na szczęcie do naszych celów ich znajomość nie jest konieczna.

Czym jest azymut w kompasie?

Pora na azymut czyli kąt pomiędzy kierunkiem północnym a wybranym punktem liczony zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Opis może wydawać się skomplikowany, ale z poniższym rysunkiem powinno być dużo łatwiej.

Czym jest azymut

Orientowanie mapy

Skoro potrafimy już wyznaczyć północ, znamy kierunki i wiemy czym jest azymut to pora sięgnąć po mapę. W pierwszej kolejności powinniśmy przeprowadzić jej orientowanie. Pod tym zawiłym terminem kryje się takie ustawienie mapy, aby kierunki świata wyznaczone przez kompas zgadzały się z kierunkami świata naniesionymi na naszą mapę (zgodnie z przyjętą konwencją północ znajduje się na górze mapy). Oczywiście obracamy mapą, a nie kompasem :)

Praktyka z kompasem

I teraz możemy sprawdzić jak nazywa się interesujący nas szczyt. Wystarczy, że określimy na jakim azymucie się on znajduje, a następnie przyłożymy kompas do mapy i odczytamy jego nazwę. Prawda, że proste?

Kompas a busola

Często zdarza się, że jedna osoba korzysta z busoli, a inna z kompasu. Różnica generalnie sprowadza się do budowy i łatwości korzystania w określonych warunkach. Kompas składa się z igły magnetycznej (czyli małego podłużonego magnesu ułożonego na pionowej osi) oraz róży kompasowej (czyli tarczy z podziałką kątową). Busola jest bardziej rozbudowana i posiada dodatkowo wyskalowany obrotowy limbus (obrotowy pierścień z podziałką w stopniach), przyrządy celownicze (muszka i szczerbinka) ułatwiające pomiar kątów przy wyznaczaniu azymutu oraz lusterko, które pozwala na jednoczesne celowanie i kontrolowanie wskazań igły magnetycznej. Przyjmuje się, że kompas jest lepszy do pracy z mapą, a busola do nawigowania.

Różne wielkości kompasów

Ciekawostki związane z kompasem

Z kompasu nie należy korzystać w pobliżu magnesów i ferromagnetyków (żelazo, stal, nikiel) oraz linii energetycznych, bowiem zakłócają one naturalne pole magnetyczne Ziemi, co powoduje przekłamania pomiaru.

Należy także pamiętać, że biegun magnetyczny Ziemi nie pokrywa się z biegunem geograficznym. Różnica pomiędzy tymi dwoma biegunami to deklinacja. Na szczęście w przypadku terytorium Polski nie jest ona znaczna i na potrzeby turystyki rekreacyjnej może być pomijana.

Na zakończenie mała ciekawostka – jak podaje polski Podręcznik terenoznawstwa dla podoficerów (z 1928 roku) deklinacja dla Warszawy wynosi 3° na zachód (deklinacja jest zmienia w czasie więc obecnie 2020 r. Wynosi ponad 6° na zachód – za zwrócenie uwagi na ten fakt dziękuję Michałowi) – poniżej link do wspomnianej publikacji dla zainteresowanych (str. 162):

uwaga duży plik około 37 MB – może się długo ładować  PODRECZNIK_TERENOZNAWSTWA_DLA_PODOFICEROW_1928_small

Koniecznie dajcie znać czy zdarza Wam się korzystać z kompasu oraz pochwalcie się Waszymi doświadczeniami oraz sprawdzonymi trikami ułatwiającymi orientację w terenie.